UNESCO MİRAS LİSTESİNDE KONYA

KONYA, UNESCO DÜNYA KÜLTÜR MİRASI LİSTESİNDE YER ALAN
SOMUT OLMAYAN VE SOMUT OLAN İKİ KÜLTÜREL MİRASA SAHİP ŞEHİRDİR.

 

1. MEVLEVÎ SEMÂ TÖRENİ - 2008

Mevlevî Semâ Töreni,  içinde dini öğe ve temalar barındıran ve bu haliyle ayrıntılı kural ve niteliklere sahip tasavvufî bir törendir. Mevlevîliğe özel bu seremoni, Mevlâna Celaleddin-i Rumî (ö. 17 Aralık 1273) zamanında belli bir kurala bağlı kalmaksızın yapılırken Sultan Veled ve Ulu Arif Çelebi zamanından başlayarak disiplinli bir şekilde icra edilmiştir. Bu kurallar, Pir Adil Çelebi zamanına kadar geliştirilmiş ve son şeklini alarak günümüze kadar gelmiştir.

Tören, birbiriyle bütünlük içinde farklı tasavvufî anlamlar içeren naat, ney taksimi, peşrev, Devr-i Veledî ve dört selâm bölümünden oluşmaktadır. Semâ Töreni, Mevlevîlik kültürünün doğru olarak aktarılabileceği mekanlarda gelenekten gelen Mevlevî müziği ile icra edilir.

13’üncü yüzyılda ortaya çıkmış, zaman içinde gelişip şekillenerek Türk tarihinin ve kültürünün önemli bir parçası haline gelmiş olan Mevlevîliğe bağlı kültürün ve özellikle Semâ töreninin korunarak yaşatılmasının yolu, bu geleneğin teknik ve içsel mükemmelliğini ve özgünlüğünü bozmadan gelecek nesillere aktarılması ve tanıtılmasıdır. Mevlevî Semâ Törenleri’nin özünü kaybetmeden gerçekleştirilmesini sağlamak amacıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yanı sıra pek çok sivil toplum kuruluşunun yer aldığı koruma eylem planı oluşturulmuştur.

Mevlevî Semâ Töreni’nin özünü kaybetmeden gerçekleştirilmesini sağlamak amacıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 2008 yılında Semâ Törenleri Hakkında Genelge yayımlanmıştır. Bu Genelge’ye göre; Semâ Töreni, mutlaka bu kültürün doğru olarak aktarılabileceği, tanıtılabileceği mekanlarda ve gerekli şartların sağlandığı ortamlarda,  gelenekten gelen ve Semâ’nın ayrılmaz bir parçası olan Mevlevî Müziği eserleri eşliğinde yapılmalıdır. Programlara katılan semâzen ve müzisyenler gereken teknik ve müzikal yeterliliğe sahip olmalı, program esnasında bir kültürel tanıtımın yanı sıra “aşkın ve tasavvufi özelliklere sahip bir uygulama” yaptıklarının bilinci içinde ciddiyetle hareket etmelidirler.

UNESCO İnsanlığın Sözlü ve Somut Olmayan Kültürel Mirası Başyapıtları Programı çerçevesinde 2005 yılında Başyapıt olarak ilan edilen Mevlevî Semâ Töreni, 2008 Yılında UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirasının Temsili Listesi’ne ülkemiz adına kaydettirilerek tüm dünyaya tanıtılmıştır. 

             

UNESCO Sitesinde Semâ Âyini

Konya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından hazırlanan "Semâ ve Kâinatın Hareketi"
isimli broşürünü indirmek için lütfen aşağıdaki resmin üzerini tıklayınız.

                       

 

 

 

 

2.  ÇATALHÖYÜK NEOLİTİK KENTİ - 2012

İnsanlığın gelişiminde önemli bir evre olan yerleşik toplumsal hayata geçişle birlikte, tarımın başlangıcı ve avcılık gibi önemli sosyal değişim ve gelişmelere tanıklık eden Çatalhöyük Neolitik Kenti, Güney Anadolu Platosu’nda yaklaşık 14 hektarlık bir alan üzerinde yer almaktadır. İki höyükten oluşan Çatalhöyük Neolitik Kenti’nin daha uzun olan Doğu Höyüğü, M.Ö. 7400 ve 6200 yılları arasına tarihlenen 18 Neolitik yerleşim katmanından oluşmaktadır. Söz konusu katmanlarda, sosyal örgütlenmeyi ve yerleşik hayata geçişi simgeleyen duvar resimleri, rölyefler, heykeller ve diğer sanatsal öğeler yer almaktadır. Batı Höyüğü ise M.Ö. 6.200 ve 5.200 yılları arasına tarihlenen Kalkolitik Döneme ait kültürel özellikler göstermektedir. Bu özellikleriyle Çatalhöyük, aynı coğrafyada 2000 yıldan fazla bir süredir var olan köylerden kentsel hayata geçişin de önemli bir kanıtıdır.
 
       
 
Çatalhöyük’teki içlerine çatılardan girilen birbirine bitişik evler ile sokağı olmayan yerleşim ünik bir özellik sergilemektedir. Ortadoğu ve Anadolu’da diğer Neolitik alanlar bulunmuş olmasına rağmen, Çatalhöyük Neolitik Kenti, kalıntıların boyutu, yaşayan toplumun yoğunluğu, güçlü sanatsal ve kültürel gelenekler ve zaman içindeki sürekliliğin benzersiz bileşimi ile olağanüstü evrensel değer taşımaktadır.
 
 
UNESCO Dünya Mirası Komitesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı'nca Dünya Mirası Listesi'ne aday gösterilmiş olan Çatalhöyük'ün, Dünya Mirası Sözleşmesi'nin temel şartlarını karşıladığı, otantikliğini koruduğu ve 'evrensel seçkin değer'e sahip olduğunu kabul etmiştir. Karara esas olan raporda, tarihi M.Ö.7400 yıllarına uzanan Konya sınırları içindeki Çatalhöyük'ün 'insanlığın bir aşamasının eşsiz bir tanıklığını teşkil ettiği, döneme has bir yerleşim tarzı ile toplum anlayışı ve eşitlik ideallerine dayanan bir kentsel plana sahip olduğu' vurgulandı.
 
Konya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından hazırlanan
"Çatalhöyük Broşürü"nü indirmek için lütfen aşağıdaki resmin üzerini tıklayınız.
          
 

 

 

3. ANADOLU'NUN ORTA ÇAĞ AHŞAP HİPOSTİL CAMİİLERİ - 2023

Yeri: Seri varlığımızı oluşturan bileşenler 5 farklı ilde yer almakta olup aşağıda listelenmektedir.
1. Afyonkarahisar Ulu Camii                 : Ege Bölgesi, Afyonkarahisar, Merkez
2. Ahi Şerefeddin (Arslanhane) Camii  : İç Anadolu Bölgesi, Ankara, Altındağ
3. Sivrihisar Ulu Camii                          : İç Anadolu Bölgesi, Eskişehir, Sivrihisar
4. Mahmut Bey Camii                           : Karadeniz Bölgesi, Kastamonu, Merkez
5. Eşrefoğlu Camii                                : Akdeniz Bölgesi, Konya, Beyşehir

Koordinatları: 
1. Afyonkarahisar Ulu Camii                 :  30° 31‘ 46.471’’ Doğu 38° 45‘ 18.129’’ Kuzey
2. Ahi Şerefeddin (Arslanhane) Camii  : 32° 51‘ 55.042’’Doğu 39° 56‘ 12.681’’ Kuzey
3. Sivrihisar Ulu Camii                          : 31° 32‘ 14.202’’ Doğu 39° 27‘ 03.559’’ Kuzey
4. Mahmut Bey Camii                           : 33° 41‘ 17.702’’ Doğu 41° 28‘ 49.594’’ Kuzey
5. Eşrefoğlu Camii                                : 31° 43‘ 06.992’ Doğu 37° 41‘ 00.476’’ Kuzey

Kriter       : (ii), (iv)
Kategori  : Kültürel

Seri alan, Anadolu’da 13. yüzyılın sonu ile 14. yüzyılın ortaları arasında inşa edilen ve her biri Türkiye’nin farklı bir bölgesinde bulunan beş hipostil camiden oluşmaktadır. Bunlar Afyonkarahisar Ulu Camii (1272-77), Eskişehir Sivrihisar Ulu Camii (1274-75), Ankara Ahi Şerefeddin (Arslanhane) Camii (1289-90), Konya Beyşehir Eşrefoğlu Camii (1296-99) ve Kastamonu Kasaba Köyü Mahmut Bey Camii'dir (1366-67).

Düz ahşap tavanın mukarnaslı veya devşirme sütun başlıklı ahşap direkler tarafından taşındığı benzersiz bir ahşap yapı sisteminde inşa edilen beş cami, İslam mimarisinin gelişiminde önemli bir yer teşkil eden belirli bir yapı türünün seçkin örneklerini temsil etmektedir.

Seri alanımızın bileşenlerini oluşturan beş cami, bazı ortak mimari özelliklere ve tarihi bağlantılara sahip olmaları ve konum, kullanım/işlev, tasarım ve malzeme açısından özgünlüklerini büyük ölçüde korumaları sebebiyle hipostil tipi ahşap caminin en iyi korunmuş ve erken örneklerini temsil eden bir grup olarak değerlendirilmiştir.

Ahi Şerefeddin (Arslanhane), Beyşehir Eşrefoğlu ve Mahmut Bey Camileri uzunlamasına dikdörtgen, bazilikal planlı; Sivrihisar ve Afyonkarahisar Ulu Camileri ise kûfe tipi planlıdır. Yapıların dış cephesi yığma ve kesme taşlarla inşa edilirken, iç kısımları ahşap taşıyıcı sisteme sahiptir. Ana ibadet salonu (harim) ahşap direklerle desteklenen ahşap kirişli düz bir tavanla örtülüdür. Başlangıçta düz toprak damlı olan camiler, günümüzde bakır veya kurşunla kaplanmış kırma çatılara sahiptir.

Seri varlığımızın bileşenlerini oluşturan camiler; kapılar, minberler, sütunlar, sütun başlıkları, tavan kirişleri ve konsollar dahil olmak üzere mimari donanım ve mobilyalarda ustaca kullanılan ahşap oymacılığı ve işçiliği açısından da önemlidir. Bazılarında 13. yüzyıl sonlarına ait kündekari tekniği ile yapılmış minberlerin seçkin bir örneği bulunmaktadır.

Detaylar için lütfen tıklayınız.         UNESCO Sitesinde Eşrefoğlu Camii

 

 

4. UNESCO DÜNYA MİRAS GEÇİCİ LİSTESİ

UNESCO Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme kapsamında taraf devletler, UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kaydedilmesi uygun olan varlıklara ilişkin envanterlerini (geçici liste) UNESCO Dünya Miras Merkezi’ne iletmekle yükümlüdürler. UNESCO Dünya Miras Merkezi’nce yayınlanan bu listede yer alan varlıklara ilişkin hazırlanan adaylık dosyaları Dünya Miras Komitesi’ne sunulmaktadır. Geçici Listeler hazırlanırken varlıkların Dünya Miras Komitesi’nce belirlenen kriterleri karşılama durumları ile mimari, tarihi, estetik ve kültürel, ekonomik, sosyal, sembolik ve felsefi özellikleri de dikkate alınmaktadır.

İlk kez 1994 yılında UNESCO Dünya Miras Merkezi’ne iletilen Geçici Listemiz; 2000, 2009, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015 ve 2016 yıllarında güncellenmiş olup bu listede 2 karma (kültürel/doğal), 2 doğal ve 65 kültürel olmak üzere toplam 69 adet varlık bulunmaktadır. Amacımız; bu evrensel kültürel ve doğal değerlerimizin dünyaya tanıtılması ve korunmaları için uluslararası kaynaklardan da yararlanılarak gelecek kuşaklara en iyi şekilde aktarılmasıdır.

UNESCO Dünya Miras Geçici Listemizde aşağıdaki varlıklarımız yer almakta olup detaylı bilgilere UNESCO Dünya Miras Merkezi’nin resmi web sitesi olan http://whc.unesco.org/en/tentativelists/state=tr adresinden ulaşılabilmektedir.

 

Konya, UNESCO Dünya Miras Geçici Listesinde aşağıdaki varlıklarıyla yer almaktadır.

Konya Selçuklu Başkenti (2000)

Selçuklu Kervansarayları Denizli-Doğubeyazıt Güzergâhı (2000)

Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Alanı (2013)

Eflatunpınar: Hitit Su Anıtı (2014)

Anadolu Selçuklu Medreseleri (Erzurum, Sivas, Kayseri, Konya ve Kırşehir) (2014)

İvriz Kültürel Peyzajı (2017)